Fikri Demirtaş
[email protected]
BATTALGAZİ'DE ASIRLIK KARA DUT
22 Ağustos 2023 08:41
Fikri Demirtaş , Abdurrahman Sıddık Çoşkun
Her yolculuk aynı zamanda ruha, iç dünyaya doğru yapılır ve insanı dönüştürür.
Turgut Özal Üniversitesi Ziraat Fakültesi öğretim görevlisi Prof. Dr. Bayram Murat Asma ile bir sohbetimizde Eskimalatya'da kendi evlerine yakın Abdurrahman Sıddık Çoşkun'un kayınbabasına ait kayısı bahçesinde asırlık iki ağaç horum dutundan bahsetmişti. Ben de bu dut ağacını yerinde görüp fotoğrafını çekip hikayesini yazdım.
TRT’de programlar yapan, daha çok Malatya ve civarında düzenlenen törenlerde, bayramlarda, şenliklerde ve özellikle kayısı bayramlarında söylediği eserlerle dinleyenlere doyumsuz anlar yaşatan bülbül sesli rahmetli Hakkı Coşkun’un muhasebeci olan oğlu Abdurrahman Sıddık Coşkun’un 6 Şubat 2023 depremi sonucu Sivas caddesinde bulunan evi yıkılmıştı. Eski Malatya'nın tanınmış köklü ailelerinden olan kayınbabası Mehmet Tevfik Şeyhvelioğlu'na ait Battalgazi ilçesi Meydanbaşı Mahallesi Köksal Sokak'ta bulunan evlerine Kültür Bakanlığından emekli eğitimci-şube müdürü Adil Aktaş ile birlikte gittik. Hakkı Coşkun’u rahmetle anıp, kültür sanat sohbeti yaptık.
HORUM DUT
Abdurrahman Sıddık beyin evinin önünde bulunan kayısı ve meyve ağaçlarıyla dolu bahçesinde tahminen yaşı 100 yıldan fazla olduğu belirtilen iki karadut ağacının altında oturduk. Eşinin söylediğine göre "ben küçükken bahçemizde yedi ağaç büyük horum dutumuz vardı. Zamanla kurudu kesildi. Kala kala bu iki ağaç kaldı. Şimdi bu Karaduta gözümüz gibi bakıyoruz. "dedi.
Altında oturduğumuz büyük olan Karadut ağacının dallarının arasına dutlar dökülüp ortalığı kirletmesin ve altında oturanları rahatsız etmesin diye ahşaptan çardak yapılmıştı. Dut ağacına yaslanmış demir merdivenden çıkarak horum dutundan atıştırdık. Ağıza atıldığında sanki meyve suyu tableti yutulmuş hissi veriyordu.
Dut yetiştiriciliğinin eski çağlardan beri Türkiye’de önemli bir yer tuttuğunu tarihten biliyoruz.
Ağaçların Hafızası’ bütün insanlığı da ilgilendiriyor.
Dut ağacına ilişkin ilginç öyküler okudum dinledim.
Birinde şöyle demişti: “Ermeniler yerleştikleri her dut ağacı dikerler.” Bu söz ne kadar doğrudur bilinmez ama dut'un Anadolu halklarında kullanımı ve kabul görmüşlüğü fazlacadır.
Anadoluda yüzyıllardır dut ağaçlarının bu derece yoğun bulunmasının tek nedeni ipekçiliktir. 1900'lü yılların başlarına kadar ipek işletmeciliği revaçta iken, 1. Dünya Savaşı sonrasında Süryani ve Ermenilerin göç ettirilmesinden sonra, ipek böceği yetiştiriciliği ve ipek dokumacılığı bitme noktasına geldi.
Bir zamanlar Malatya'nın etrafının dut ağaçlarıyla çevrili olduğunu ve bir zamanlar burada ipek üreticiliğinin yapıldığını kitaplar yazıyor.
Ağaç kültü içerisinde kutsallık atfedilen ağaçlardan biri de dut ağacıdır. Evin ruhu olarak adlandırılan dut ağacı, evin huzurunun, istikbalinin ve bereketinin de sembolüdür. Anadolu’nun birçok şehrinde dut ağaçları tarihi ve kültürel miras olarak görülmektedir.
Genellikle asırlık karadut ağaçlarına türbe ve külliyelerde rastlıyoruz. Örneğin Hacı Bektaş Veli Türbesi'nde, Erzincan Ocak köyünde Hıdır Abdal türbesinde karadut ağacı görmüştüm.
Nâzım usta’nın dizelerinde ağaca ve insana ne diyordu o dizeler? “Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür ve bir orman gibi kardeşçesine...”
Ekşi kara dut, Morus nigra bitkisinin meyvesidir. Genellikle yaz aylarında olgunlaşır ve yenilebilir. Kara dut meyvesinin tadı ekşimsidir. Taze yenilebilmesinin yanında meyve suyu olarak içimi inanılmaz güzeldir. Ayrıca pekmezi harikadır. Posasını kurutarak harika bir meyve çayı olarak da kullanmak mümkündür.
Aynı zamanda sağlık açısından da bazı faydaları olduğuna inanılmaktadır.
Meyvenin antioksidan miktarı oldukça yüksek. Ekşi karadut yaş ve kuru olarak tüketildiği gibi dondurma sanayiinde kullanılabiliyor,
Urmu dutu dondurma
ADO Efsana Dondurma
Abdullah Usta
Ekşi Kara dut, tadı ve görünüşü ile çok özel bir dut türüdür.
Kara dut türlerinde, bölgesel olarak farklı isimler kullanılabiliyor. Örneğin “urum dut” veya Antep’te “urmu dut”, Malatya’da “horum dutu” olarak adlandırılabiliyor.
Rengi kara/siyah değil, mor rengin en koyu/siyaha çalan rengidir. Tadı da ekşimtıraktır, lezzeti her duttan üstündür
Diğer dutlardan ayrılan en belirgin özelliği bol sulu ve eşsiz şeker asit dengesi yani aromasıdır.
Ekşi kara dut topandır ve sapını zor görürsünüz. Bu sebepten olgun olmayan bir ekşi kara dutu toplamak çok zordur ve çoğu zaman üzerinizdeki elbiseleri feda etmeniz gerekebilir. Eller ve elbiseler kan kırmızısı leke olur. Kara dut’un lekesi kendi yaprağı ile suyla birlikte sabun gibi ovuşturularak yıkanır ve çabuk çıkar.
Meyvelerin şahıdır, İlaçtır; Çocukların ağız yaralarına, kansızlığa her şeye şifadır...
Adil Aktaş, Abdurrahman Sıddık Çoşkun
Abdurrahman Sıddık Çoşkun "Geçtiğimiz yıllarda Kayseri Erciyes Üniversitesi den mi, Tarım İl Müdürlüğünden mi tam hatırlamıyorum. Bizim bu bahçeye de geldiler. Horum dut ağacını incelediler." dedi.
Malatya'da dut çeşitlerine gen bankalı koruma
Bir kaç yıl önce Malatya Kayısı Araştırma İstasyon Müdürlüğüne yaptığım ziyarete Müdür Abdullah Erdoğan,
" Müdürlüğümüzde oluşturulan gen bankasında, farklı yörelere ait dut çeşitleri yetiştirilerek meyve türleri koruma altına alınıyor.
Müdürlüğün dut bahçesinde yetiştirilen ağaçlar, bir taraftan incelenme diğer taraftan da tescil işlemlerine tabi tutuluyor.
Malatya Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü olarak 1989 da başlayan Ülkesel Dut Genetik Kaynaklarının Toplanması, Değerlendirilmesi ve Muhafazası projesi kapsamında Ülkemizin birçok yerinden toplanıp muhafaza altına alınan 117 genotip bulunmaktadır. Bunların 32 tanesi Horum dutu dediğimiz karadut tur. Tespit edilen dut genotipleri Kayısı Araştırma Enstitüsünün Merkez (Tecde) kampüsü ve Akçadağ Köy Enstitüsü ( Öğretmen Okulu)yerleşkesinde Karapınar Kampüsünde bulunan Koleksiyon parsellerinde muhafaza altına alınmıştır."demişti.
Battalgazi Belediyesi ve Kaymakamlığınca görüntüsüyle adeta bir ahtapotu andıran tarihi karadut ağacının Anıt Ağaç olarak Kültür ve Tabiat Varlıkları Kanununa göre korunması ve yaşatılabilmesi için tescillenmesi...
Malatya Kayısı Araştırma İstasyon Müdürlüğünce de gen bankasında incelenerek değerlendirilmesi, Ağacın çevresinin düzenlenmesi ve bakımın yapılması için yetkililere çağrıda bulunuyorum.
Yeri olan herkese de mutlaka bahçesinde bir Horum dut ağacına yer verilmesini tavsiye ediyorum.
Sağlıklı ve Dutlu günler diliyorum...
Fotoğraf Galerisi:
Yorumlar (0)
Yazarın Diğer Yazıları
IŞIKLAR SÖNMESİN
08 Ocak 2024 08:41
Ali Kapısı Derneği Abdal Musa Birlik Lokması
20 Aralık 2023 08:41
Sazlılar Derneğinde Abdal Musa Lokması
07 Aralık 2023 08:41
Zeynel Abidin Vakfında Abdal Musa Lokması
03 Aralık 2023 08:41
Seyituşağı Köyünde Abdal Musa Birlik Lokması
16 Kasım 2023 08:41
MALATYADA REKLAM TABELACILIĞI
03 Kasım 2023 08:41
Endüstri mirası tescili Tuğla Bacası restorasyonu bekliyor
28 Ekim 2023 08:41
GÜNDÜZBEY- PINARBAŞI KAPTAJ GEZİSİ
17 Ekim 2023 08:41
KABAH ABDAL TÜRBESİ ve GÜRGÜR DEDE TÜRBESİ
10 Ekim 2023 08:41
ELEMENDİK PINARI
02 Ekim 2023 08:41
HEKİMHAN'DA 'TORLAKÇILAR' EKMEKLERİNİ ATEŞ VE KÜLDEN ÇIKARIYOR
09 Eylul 2023 08:41
HEKİMHAN KÖYLÜKÖYÜNDE SARIÇAM ORMANI
29 Ağustos 2023 08:41
Zeynel Abidin'de Aşure Lokma Etkinliği
18 Ağustos 2023 08:41
Hekimhan'da Dört Yüz Yılık Ceviz Ağacı
05 Ağustos 2023 08:41
VEFA KONAĞI, DEPREMZEDELERE MESKEN OLDU!
03 Ağustos 2023 08:41
TARİHİ ESERLERE SAYGI
31 Temmuz 2023 08:41
AKÇADAĞ KÖY ENSTİTÜSÜNDE SİNEMA ANILARI
28 Temmuz 2023 08:41
Profesyonel Fotoğrafçı HÜSEYİN KOÇ Son Yolculuğuna Uğurlandı
09 Temmuz 2023 08:41
BİR BOZKIR KÖYÜ GEBELİ / ARAPGİR
09 Temmuz 2023 08:41
Karapınar'da ŞAH -I MERDAN Ziyareti
09 Temmuz 2023 08:41
DOĞANYOL'UN YENİDEN DOĞUŞU
15 Haziran 2023 08:41
GELİNCİK TEPE
07 Haziran 2023 08:41
AKÇADAĞ KÖY ENSTİTÜSÜ 6 ŞUBAT DEPREMİNİN ARDINDAN
27 Mayıs 2023 08:41
ÂŞIK VEYSEL... Sivrialan köyüne yolculuk...
16 Mayıs 2023 08:41
MEMLEKETİM YIKIK VİRANE OLDU
19 Mart 2023 08:41
MALATYA'DA SITMA SAVAŞ VE BABAMIN ANILARI
13 Ocak 2023 08:41
MALATYA SÜMERBANK FABRİKASI İŞÇİSİNİN RÜYASI
28 Kasım 2022 08:41
AKÇADAĞ KÖY ENSTİTÜSÜNÜN ' GARİP' MEZARLIĞINA SAHİP ÇIKILDI
25 Kasım 2022 08:41
ENGÜZEKLİLER CEM EVİNDE ABDAL MUSA - BİRLİK CEMİ
08 Kasım 2022 08:41
ADINI YİTİREN OKUL...Akçadağ Köy Enstitüsü
13 Ekim 2022 08:41
Hekimhan Ballıkaya (Mezirme) Mahallesi
22 Eylul 2022 08:41
HEKİMHAN-GİRMANA 1. KÜLTÜR ŞENLİĞİ
01 Eylul 2022 08:41
RUS PAZARI / BİT PAZARI
20 Ağustos 2022 08:41
MALATYA ÜÇ HORAN KİLİSESİNDE İKİNCİ AYİN
14 Ağustos 2022 08:41
Kiliseden Kültür Merkezine
28 Temmuz 2022 08:41
Aspuzu Bağları: Karadut Ağacı
11 Temmuz 2022 08:41
TEMMUZ SICAĞINDA İKİ KARA GÜN
04 Temmuz 2022 08:41
Fetiye Uzun Hasan Cami
30 Haziran 2022 08:41
Vefalı Malatyalıların Doğanşehir Gezisi
29 Haziran 2022 08:41
Malatya'da Venk Şapeli
29 Haziran 2022 08:41
CHP KÖY ENSTİTÜLERİ MASASI VE PROJELERİ
21 Haziran 2022 08:41
MALATYA'DA UMUMİ TUVALETLER SORUNU
20 Haziran 2022 08:41
SEYYİD AZİZ DEDE(Ape Aziz) ANMA ETKİNLİĞİ
15 Haziran 2022 08:41
MAVİ DEĞİRMEN / Seferihisar - İzmir
15 Haziran 2022 08:41
Bir Gezi Anısı
06 Haziran 2022 08:41
ASPUZU BAĞLARI
06 Haziran 2022 08:41
Hüseyin Doğan Dede 39.Ölüm Yıl Dönümünde Anıldı
25 Mayıs 2022 08:41
MALATYA DEMİRYOLU MENFEZİNİN HAZİN SONU
13 Mayıs 2022 08:41
MELİTA
10 Mayıs 2022 08:41
YAZAR ÖZGÜR SİNAN'LA ÇANAKKALE'DE KEYİFLİ BİR RÖPORTAJ
07 Mayıs 2022 08:41
KARAGÜL
30 Nisan 2022 08:41
TARİHİN İZİNDE... Mezar Taşlarından Yapılan Demir Yolu Menfezi
30 Nisan 2022 08:41
NE BAHARLARIMIZ GEÇTİ ÖMÜRDEN
11 Nisan 2022 08:41
MALATYA'DA KAYISI AĞAÇLARI ÇİÇEK AÇTI
04 Nisan 2022 08:41
AKÇADAĞ KÖY ENSTİTÜSÜNÜN SAHİPSİZ MEZARLIĞI
01 Nisan 2022 08:41
Akçadağ Köy Enstitüsü 1947 mezunu Öğretmen MUAZZEZ YILMAZ
17 Mart 2022 08:41
ELAZIĞ/ KEBAN- DENİZLİ KÖYÜ KERVANSARAYI
25 Şubat 2022 08:41
Balıkesir'de Tahtakuşlar Köyü
14 Şubat 2022 08:41
GÜLE GÜLE BİLGE İNSAN, İSMAİL KAYGUSUZ...
04 Şubat 2022 08:41
Lütfi Özgünaydın: 'Bir zamanlar Kemaliye'
30 Ocak 2022 08:41
Malatyalı Yazar Necati Güngör beyi İstanbul'da ziyaret
25 Ocak 2022 08:41
KÖY ENSTİTÜLERİNDE KÜTÜPHANELER
24 Ocak 2022 08:41
AKÇADAĞ KÖY ENSTİTÜSÜNDE SİNEMA ANILARI
24 Ocak 2022 08:41
Gazateci Hrant Dink katledildiği yerde anıldı.
24 Ocak 2022 08:41
Geçmişin İzinde DAMASCUS Sergisi
13 Aralık 2021 08:41
DEMİRYOLU KÜÇÜK İSTASYONLARI
03 Aralık 2021 08:41
MALATYADA YENİ FiDANCILAR SİTESİ HAZIR
22 Kasım 2021 08:41
Malatya'da Vanlı Hoca: Şeyh Hacı Hamid Hamd-î Vânî El- Malatî (1873 1955)
22 Kasım 2021 08:41
Malatya'da Venk Manastır ve Kilisesi
16 Kasım 2021 08:41
Malatya'da 'Venk' Manastır ve Kilisesi
25 Eylul 2021 08:41
ARGUVAN YOLLARINDA
15 Eylul 2021 08:41
HEKİMHANLI SADIK BABA
15 Eylul 2021 08:41
Malatya ERHAÇ Askeri Hava üssü Adı Nereden Geliyor
15 Eylul 2021 08:41
HEKİMHANLI ÂŞIK ESİRİ BABA
08 Eylul 2021 08:41
SÜRYANİ KADİM MOR BARSAUM MANASTIRI / DİLBER KALESİ
24 Ağustos 2021 08:41
ASLANTEPE HÖYÜĞÜ'NÜN UNESCO YOLCULUĞU... Temmuz 31, 2021
03 Ağustos 2021 08:41
Malatya'ya kuşbakışı bakanları şaşırtan dairesel tarlalar
27 Temmuz 2021 08:41
Aşağıbağlar Suflâ Cami (1850) Yeşilyurt/Malatya
26 Temmuz 2021 08:41
MALATYA'DA ROMA ODA MEZARLARI... YİNE TOKİ
26 Temmuz 2021 08:41
Okulun Atatürk Anıtına Saygısızlık
08 Temmuz 2021 08:41
MALATYA CASA ŞEHİTLİĞİNİN KÜNYELİ MAHZUN AĞAÇLARI
08 Temmuz 2021 08:41
ŞEKER FABRİKASININ ALKOL ÜNİTESİ KADERİNE TERK EDİLDİ
05 Temmuz 2021 08:41
AKÇADAĞ KÖY ENSTİTÜSÜ YERLEŞKESİNDEN HÜZÜNLÜ KARELER
28 Haziran 2021 08:41
BİN YILLIK SELÇUKLU KIRK KARDEŞLER MEZARLIĞI İÇLER ACISI HALDE
28 Haziran 2021 08:41
Ulu Camii Sit Alanına 30 yıl önce yapılan okul binası yıkıldı
07 Haziran 2021 08:41
Battalgazi Çolakoğlu Köyü
24 Mayıs 2021 08:41
Malatyada sebze fidelerini dikme, dönemi başladı
04 Mayıs 2021 08:41
Hurda Depolarının Şehir Dışına Çıkarılması
04 Mayıs 2021 08:41
Malatya'da İlkbahar
14 Nisan 2021 08:41
YOLUM DÜŞTÜ HACI BEKTAŞ'A
05 Nisan 2021 08:41
SANCAKTAR ABDULVAHAP GAZİ TÜRBESİ
18 Mart 2021 08:41
TOPKAPI SARAYI ve CELLAT ÇEŞMESİ
07 Mart 2021 08:41
KARACA AHMET SULTAN TÜRBESİ
07 Mart 2021 08:41
AYASOFYA'YA YOLCULUK.
27 Şubat 2021 08:41
MALATYA ÇINARLI CAMİİ / SURP ASDVADZADZİN Kilisesi
21 Şubat 2021 08:41
ŞAHKULU SULTAN DERGÂHI
07 Şubat 2021 08:41
ZEYNEP- KAMİL HASTANESİ ÖLÜMSÜZ BİR AŞK HİKAYESİ
01 Şubat 2021 08:41
MALATYALI İSMAİL AĞA CAMİİ. HAMAMI, ÇEŞMESİ
30 Ocak 2021 08:41
Koca Vaiz Baba Türbesi
30 Ocak 2021 08:41
TÜRBE VE TABUTDA ÖRTÜ (PÛŞÎDE) KÜLTÜRÜ
28 Aralık 2020 08:41
ŞEYH BEDREDDİN'İN MEZARINI YAPIN
25 Aralık 2020 08:41
UMUMİ TUVALETLER
09 Aralık 2020 08:41
HEKİMHAN, TARİHİ SURP PIRGİÇ KİLİSESİ
03 Aralık 2020 08:41
HEKİMHAN'IN TARİHİ MEZARLIKLARI ve YENİ MEZARLIĞIN HİKAYESİ
29 Kasım 2020 08:41
Hekimhan Hükümet Binası Yangını
26 Kasım 2020 08:41
ARAPGİR'İN KAHVERENGİ YOL LEVHALARI
19 Kasım 2020 08:41
İÇİNDE MEZARLIĞI OLAN OKUL
12 Kasım 2020 08:41
HEKİMHAN DİPSİZ GÖL (SÜLÜK GÖLÜ)
04 Kasım 2020 08:41
Malatya'dan Hatay'a Hafta Sonu Gezisi
28 Ekim 2020 08:41
MALATYA'DA İLYAS TENEKELİ KÖŞK MİNARELİ CAMİ
22 Ekim 2020 08:41
HEKİMHAN CEVİZiNİN HİKAYESİ
16 Ekim 2020 08:41
MALATYA SURP YERRORTUTYUN (Taşhoran ) Kilisenin Yeni Kubbesi.
14 Ekim 2020 08:41
Yüce dağ başında bir garip mezar
11 Ekim 2020 08:41
Hekimhan'ın Tarihi Çeşmeleri Kaderine mi Terk Edildi?
07 Ekim 2020 08:41
Kapatılan Köy okulları kaderine mi terk edildi?
06 Ekim 2020 08:41
DİLEYİCİ ROMANI-Fatma Çağlayan
16 Eylul 2020 08:41
12 EYLÜL KARANLIĞINDA KAYBOLAN BİR NESİL
13 Eylul 2020 08:41
SULTANSUYU HARASINA HİPODROM NEDEN YAPILMIYOR?
25 Temmuz 2020 08:41
MALATYA'DAN ERZİNCAN-BAŞBAĞLAR KÖYÜNE YOLCULUK...
23 Haziran 2020 08:41
Hekimhan-Güzelyurt Ilıca Tıpka Ocağı
19 Haziran 2020 08:41
HEKİMHAN - YAĞCA GEYİK ve DAĞ KEÇİSİ ÜRETİM MERKEZİ
16 Haziran 2020 08:41
FUGACI ABBAS USTA (Abbas Soğukpınar)
15 Haziran 2020 08:41
MALATYA KAYISI ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ
22 Mayıs 2020 08:41
Aziz Mor Ahron Kadim Süryani Manastırı (M.S 329)
17 Mayıs 2020 08:41
MALATYA SÜMER İLKOKULU BİNASI YIKILIYOR
11 Mayıs 2020 08:41
IŞIKLAR SÖNMESİN
23 Nisan 2020 08:41
370 YAŞINDA KIZILCIK AĞACI
19 Mart 2020 08:41
MEZAR TAŞLARINDAN YAPILAN DEMİRYOLU KÖPRÜSÜ
18 Mart 2020 08:41