Atilla Kantarcı
[email protected]
KAYBOLAN MESLEKLER: SEYYAR BİLEYCİLER
07 Ocak 2023 20:50Sırtlarında taşıdıkları bileyi tezgahı ile, “Çarkçı geldi hanım, bileyci geldi” diye bağırarak mahalle aralarında, “çarkçı, bileyci” diye bağırarak esnafın yoğun olduğu yerlerde, kasap dükkanlarının önlerinde mesken tutan seyyar bileycilerimiz de kaybolmaya yüz tutan geleneksel değerlerimizden biriydi.
Sırtlarında taşıdıkları tezgah dedik ama bu tezgah nasıl bir tezgahtır, bilmeyen ve görmeyenlere önce onu biraz anlatayım.
Bileyi tezgahları sırtta taşınan çok basit ve ilkel makinelerdir. Tezgahın yüksekliği 120cm ve eni de 70cm kadardır. Dört ayağı oluşturan ahşap çıtalar tezgahın aynı zamanda iskeleti konumundadır. Bileyi tezgahının yere basan ayakları sandalye bacakları gibidir. Yatay çıtalarla bu ayaklar sağlamlaştırılmıştır. Tezgah yere doğru geniş olup yukarı doğru daralır. Üst tarafı da altta olduğu gibi çıtalarla çepeçevre tutturulmuştur. Tezgahın üst tarafında aşındırıcı zımpara taşı vardır. Bunun çapı yaklaşık 20cm. kadar olup ortasından bir mil geçer. Her iki ucundan tezgâha bağlı olan bu milin görevi taşın dönmesini sağlamaktır. Zımpara taşının bağlı olduğu milin her iki tarafında sürtünmeyi önleyen rulmanlar vardır. Taş bu rulmanların üzerinde çok rahat döner. Milin bir tarafında ise küçük bir kasnak vardır. Çarktan gelen kayış bu kasnağın içinden geçmektedir. Büyük çarka ayak pedalıyla hareket verildiğinde çarkın kayışı da küçük kasnağı döndürür. Kasnak birlikte olduğu mili ve üzerindeki taşı döndürür. Taş dönmeye başladığında ise aşındırma işlemi başlamış demektir. Taşın dönmesini sağlayan büyük çark tezgahın ortasındadır. Büyük çarkın iç bağlantı kolları dahil çapı 70*80 cm kadardır. Çarkın dış kasnağı da merkeze ahşap kollarla bağlıdır. Çarkın çevresindeki kasnak kayışın geçmesini aynı zamanda da döndüğünde kayışın çıkmaması için oluklu yapılmıştır. Bu kasnaktan geçen kayış, tezgahın üst tarafındaki zımpara taşına bağlı olan küçük kasnaktan geçmektedir. Büyük çark da ortasından demir bir mil ile tezgâha tutturulmuştur. Bu milin bir tarafı “L” biçimindedir ve buraya bir kayış parçasıyla ayak pedalı bağlıdır. Ayak pedalı ise tezgahın alt ayaklarına yandan bağlı olup aşağı yukarı hareket serbestisine sahip bir tahtadır.
Pedala ayakla bastırıldığında ucundaki kayış çarkın bağlı olduğu mili aşağıya doğru çeker. Zımpara taşı da dönmüş olur. Taşın dönüş hızından yararlanılarak tekrar eski konumuna gelen pedala bileyici ustası tekrar basar. Bu süratle dönüş hareketinin devamlılığı sağlanmış olur. Sadece bir ayağını kullanarak çarkın ve taşın dönmesini sağlarken iki eliyle de bileyici ustası körelmiş olan aletleri zımpara taşına tutarak taşlama işini yapar. Taşlama sırasında çelik veya demirin zımpara taşına sürtünmesinden çıkan kıvılcımlar göze çok hoş ışık şeraresi oluşturur. Zımparalanan aletler daha sonra bileği taşında ya da diğer adıyla yağ taşında keskinleştirilir. Bileği taşı tezgahın üzerinde ahşaptan bir yuva içindedir. Düşmeyecek şekilde tezgaha tutturulmuştur. Tezgâhın ayağına bağlı bir de zeytinyağı şişesi vardır. Şişenin mantarında da bir tel saplıdır. Telin ucunda ise bir parça bez vardır. Şişedeki yağın içinde bulunan bu bez ile yağ taşı yağlanır. “Yağ taşı” denmesinin sebebi bu olsa gerek.
Bileylenecek alet yağ taşının üzerinde ileri geri hareket ettirilerek keskinleştirilir.
Bu işin ustaları ellerinin üzerindeki kılları dilleri ile ıslatıp, aletin keskinliğini test ederlerdi. Eğer kıllar bir jilet keskinliğiyle alınıyorsa aletin keskinliği onaylanmış demekti.
Yorgancılar, hallaçlar, bileyciler gibi At, katır ve eşek gibi yük taşımak amacıyla kullanılan hayvanların tırnak bakımlarını yapan ve hayvanların ayaklarına nal takan, aynı zamanda hayvanların eskiyen nallarını yenileri ile değiştiren nalbantlar, yine bu hayvanlarının sırtına vurulan, ana yapının üzerine ağaç iskelet geçirilerek yapılan genellikle yük taşımak için, bazen de biniş amaçlı kullanılan “semerleri” üreten ustaları, el sabunu yapan ustalarımızı, sulu fotoğraf çeken şipşakçıları, esans satıcılarını sanıyorum bir daha görmemiz mümkün olmayacak…
Selam olsun mesleğinin son temsilcileri olan ustalarımıza...
Yorumlar (0)
Yazarın Diğer Yazıları
SİNEMA CADDESİ SANAT SOKAĞI OLARAK DÜZENLENMELİDİR…
18 Nisan 2024 20:50
PEHLİVAN DOĞAN
04 Nisan 2024 20:50
HAYRETTİN ABACI
08 Mart 2024 20:50
HÜSEYİN CAHİT FIRAT
21 Ocak 2024 20:50
MIH OSMAN
08 Ocak 2024 20:50
MALATYALIYI NASIL TANIRSINIZ
04 Ocak 2024 20:50
KANTAR KAHVESİ
14 Aralık 2023 20:50
HÜRRİYET AİLE ÇAY BAHÇESİ
02 Aralık 2023 20:50
KERNEK AİLE GÖL GAZİNOSU
29 Kasım 2023 20:50
ÖZKAN AKBULUT
24 Kasım 2023 20:50
HATIR İÇİN…
05 Ekim 2023 20:50
DEGİRMANLARIMIZ…
29 Eylul 2023 20:50
NEŞET ERTAŞ’ RAHMETLE ANIYORUM…
27 Eylul 2023 20:50
MALATYA’NIN FETHİ
23 Eylul 2023 20:50
BERBERLER
21 Eylul 2023 20:50
FAHRİ ÖZYILDIRIM
06 Eylul 2023 20:50
GARCI GELDİ HANIM
24 Ağustos 2023 20:50
DEVE CENGİZ
17 Ağustos 2023 20:50
MIŞ GİBİ YAPANLARA!…
10 Ağustos 2023 20:50
HADİ DAYI
07 Ağustos 2023 20:50
SUCEYİN KÖPRÜSÜ…
06 Temmuz 2023 20:50
ESKİ BAYRAMLAR
27 Haziran 2023 20:50
MAMİKANLI VAHAP AĞA
02 Haziran 2023 20:50
HEY GİDİ GÜNLER HEY
21 Mayıs 2023 20:50
FERİT MEVLÜT ASLANOĞLU
16 Mayıs 2023 20:50
HASAN DERİNKÖK (HASAN BEG)
12 Mayıs 2023 20:50
NURETTİN SOYKAN
06 Mayıs 2023 20:50
EŞREF BİTLİS
04 Mayıs 2023 20:50
TURAN EMEKSİZ
29 Nisan 2023 20:50
SITMAPINARI
08 Nisan 2023 20:50
YERİNDE DÖNÜŞÜM…
20 Mart 2023 20:50
GELECEĞİMİZ İÇİN MALATYA’LILIK BİLİNCİ OLUŞTURMALIYIZ…
04 Mart 2023 20:50
ŞEHRİMİZ YENİDEN İNŞA EDİLİRKEN…
27 Şubat 2023 20:50
HAZİN BİR MÜTEAHİT HİKAYESİ…
23 Şubat 2023 20:50
AZİZLER CEGETİ
31 Aralık 2022 20:50
KADİR AĞA
17 Kasım 2022 20:50
ARGUVANSPOR
21 Ekim 2022 20:50
ADAB-MUAŞERET
16 Ekim 2022 20:50
Fevzi Yener
07 Ekim 2022 20:50
MALATYA’DA KIŞ HAZIRLIKLARI
30 Eylul 2022 20:50
BOZKIRIN TEZENESİ… ÖLÜM YILDÖNÜMÜNDE SAYGILARIMLA…
25 Eylul 2022 20:50
ADNAN IŞIK
25 Ağustos 2022 20:50
CİNGENLİK
19 Ağustos 2022 20:50
MALATYA’DA LAKAPLAR
17 Temmuz 2022 20:50
ORDUZU MAHALLE KARARI!…
07 Temmuz 2022 20:50
ADIYAMANLI HACI DAYI
01 Temmuz 2022 20:50
BİR ŞEYLER EKSİK
17 Haziran 2022 20:50
TEZE CAMİ NEDEN ÖNEMLİ
01 Mayıs 2022 20:50
MALATYALIYI NASIL TANIRSINIZ
11 Mart 2022 20:50
MEZARLIK KUMARCILARI!
25 Şubat 2022 20:50
AKLIMA MUKAYYET OL
15 Şubat 2022 20:50
HÜSEYİN DOĞAN DEDE
06 Şubat 2022 20:50
MALATYA KADINLAR HAMAM KÜLTÜRÜ
04 Şubat 2022 20:50
VELİLERİMİZ (ONYEDİLİ)
18 Ocak 2022 20:50
MALATYA SOHBET KÜLTÜRÜ
24 Aralık 2021 20:50
HÜSEYİN BEG KÖRPÜSÜ
17 Aralık 2021 20:50
MALATYA KUYUMCULAR ÇARŞISI,
08 Kasım 2021 20:50
GELECEĞİMİZ İÇİN MALATYALILIK BİLİNCİ OLUŞTURMALIYIZ
04 Kasım 2021 20:50
BESLENME ALIŞKANLIĞIMIZ
31 Ekim 2021 20:50
ÇİN SEDDİ
15 Ekim 2021 20:50
ASLANTEPENİN GELECEĞİ İÇİN ÇOK ÖNEMLİ BİR KONU!
07 Ekim 2021 20:50
2021 UNESCO AHİLİK YILI!
23 Eylul 2021 20:50
BUNLAR DA MI YALAN
10 Eylul 2021 20:50
NEREDE O ESKİ KOMŞULUKLAR
24 Ağustos 2021 20:50
Bir Malatyalıyı nasıl tanırsınız?
08 Ağustos 2021 20:50
BOHÇACI GELDİ HANIM
08 Ağustos 2021 20:50
ASLANTEPE
27 Temmuz 2021 20:50
GEL DE ARAMA...
24 Temmuz 2021 20:50
NELER OLUYOR MALATYADA...
10 Haziran 2021 20:50
SEVCAN ORHAN MALATYADA
31 Mayıs 2021 20:50
GANERENİN YÜKÜNÜ ÇEKENLER VE YOĞURTÇU BAZARI
29 Mayıs 2021 20:50
ESKİ BAYRAMLAR
15 Mayıs 2021 20:50
Şahin Tepesi
07 Mayıs 2021 20:50
ÖLÜM YIL DÖNÜMÜNDE RAHMETLE ANIYORUM... NURETTİN SOYKAN
06 Mayıs 2021 20:50
KERNEK...
01 Mayıs 2021 20:50
MALATYADA İLK RADYO
23 Nisan 2021 20:50
SIĞIRA GATMA
02 Nisan 2021 20:50
ÇANAKKALE DESTANI
22 Mart 2021 20:50
GÜZEL MAHALLEM
22 Mart 2021 20:50
HORHOP
27 Şubat 2021 20:50
ESKİ OTOBÜS ŞOFÖRLERİ
04 Şubat 2021 20:50
PAVLİKİANLAR VE MALATYA
30 Ocak 2021 20:50
TOMMİKS
08 Ocak 2021 20:50
ÖZKAN SÜMER
25 Aralık 2020 20:50
ADNAN IŞIK
23 Aralık 2020 20:50
ARDIÇ AĞACI
18 Aralık 2020 20:50
İCATLAR
11 Aralık 2020 20:50
FABRİKATÖR MEHMET BEY. (ARABOSMAN)
04 Aralık 2020 20:50
GEÇMİŞİNİ BİLMEYEN GELECEĞİ İNŞA EDEMEZ
26 Kasım 2020 20:50
İSPANYOL PAÇA PANTOLON
20 Kasım 2020 20:50
GÜZEL GÜNLERDİ VESSELAM
13 Kasım 2020 20:50
NE GÜZEL KOMŞUMUZDUN SEN ..
06 Kasım 2020 20:50
ŞİRKET HANI
05 Kasım 2020 20:50
BESLENME ALIŞKANLIĞIMIZ
29 Ekim 2020 20:50
ZİYARETLERİMİZ
23 Ekim 2020 20:50
HÜSEYİN ÖZHAN
19 Ekim 2020 20:50
ESKİ FOTOĞRAFÇILAR
17 Ekim 2020 20:50
OYUNLARIMIZ
16 Ekim 2020 20:50
HADİ DAYI
15 Ekim 2020 20:50
ZÖHRE ANADAN Bİ MEKTUP DAHA VAR...
10 Ekim 2020 20:50
DAKTİLO
02 Ekim 2020 20:50
NEREDE O ESKİ BANKALAR
25 Eylul 2020 20:50
MIH OSMAN
23 Eylul 2020 20:50
GANERE
18 Eylul 2020 20:50
ZÖHRE ANADAN MEKTUP VAR...
11 Eylul 2020 20:50
HÜSEYİN YEŞİL
31 Ağustos 2020 20:50
MALATYA MASALI
14 Ağustos 2020 20:50
MATALCI AMCA
07 Ağustos 2020 20:50
NEDEN DÜŞER GİBİ YAPTIK!!!
04 Ağustos 2020 20:50
ESKİ BAYRAMLAR
31 Temmuz 2020 20:50
GEÇMİŞE ÖZLEM
25 Temmuz 2020 20:50
KIRK AMBAR
17 Temmuz 2020 20:50
ZALATACILAR (SALATACILAR)
03 Temmuz 2020 20:50
CEMAAT KURMA
01 Temmuz 2020 20:50
PASTANELERİMİZ
26 Haziran 2020 20:50
MALATYA RADYOSU
25 Haziran 2020 20:50
BELEDİYE BAŞKANLARININ DİKKATİNE
20 Haziran 2020 20:50
MAZİDEKİ LEZZETLER. (2)
19 Haziran 2020 20:50
MAZİDEKİ LEZZETLER.
12 Haziran 2020 20:50
TABELACILAR
05 Haziran 2020 20:50
HAYRETTİN ABACI'NIN ANISINA
01 Haziran 2020 20:50
KIŞLA CADDESİ
22 Mayıs 2020 20:50
İRAN BAYRAĞI
15 Mayıs 2020 20:50
GÜLMEK LAZIM
08 Mayıs 2020 20:50
BÜYÜK BAŞKAN NURETTİN SOYKAN RUHUN ŞAD, MEKANIN CENNET OLSUN...
06 Mayıs 2020 20:50
KORONAYA BİR DE BU AÇIDAN BAKALIM.
01 Mayıs 2020 20:50
RAMAZAN GELDİ HOŞ GELDİ
24 Nisan 2020 20:50
EVDE KAL MALATYA
17 Nisan 2020 20:50
ASİMİLE OLMAK
16 Nisan 2020 20:50
ÇOCUKLUK LEZZETLERİ
10 Nisan 2020 20:50
NECATİ DİKMEN
03 Nisan 2020 20:50
BİR KERNEKLİNİN GÖZÜYLE...
27 Mart 2020 20:50
KORONA, KORONA NE İŞLER AÇTIN BAŞIMA
21 Mart 2020 20:50
ÇANAKKALE DESTANI
20 Mart 2020 20:50
KERNEK AİLE GÖL GAZİNOSU
13 Mart 2020 20:50
HÜRRİYET AİLE ÇAY BAHÇESİ
09 Mart 2020 20:50
NANO TEKNOLOJİ
02 Mart 2020 20:50
OKUDUĞUNU ANLAMAK
21 Şubat 2020 20:50
TURAN ÇEVİK
14 Şubat 2020 20:50
Bedo
13 Şubat 2020 20:50
UÇURTMA .
07 Şubat 2020 20:50
UDİ NEVRES BEY.
04 Şubat 2020 20:50
ŞEHİR KUZEYE DOĞRU BÜYÜMEMELİDİR
31 Ocak 2020 20:50
KİRAZ ÇALMAK.
27 Ocak 2020 20:50
MİSAFİRLİK
16 Ocak 2020 20:50