Ali Haydar Koyun
[email protected]
Tasarımdan Denetime Türkiye Gerçeği
17 Eylul 2025 21:03Erişilebilirlik denilince çoğu zaman ilk akla gelen, mimari ve fiziki düzenlemelerdir. Rampalar, asansörler, görme engelliler için hissedilebilir yüzeyler ya da alçaltılmış bankolar… Ancak bu düzenlemelerin varlığı, ne yazık ki her zaman erişilebilirlik anlamına gelmemektedir. Türkiye’de mimari erişilebilirlik çoğu zaman ya görsel bir dekor olarak kalmakta ya da yönetmeliklere kısmen uyan ama pratikte işlevsiz yapılarla sınırlandırılmaktadır. Gerçek bir erişilebilirlik için sürecin tasarım aşamasından başlayarak denetim ve bakım süreçlerine kadar bütüncül bir şekilde ele alınması gerekmektedir.
Erişilebilirlik “Standartlara Uymak” Değil, “Kullanılabilirliktir”
Bir binada erişim rampası olması, o rampanın işlevsel ve güvenli olduğu anlamına gelmez. Eğim yanlışsa, malzeme kaygansa, iniş noktası park yeriyle kesişiyorsa bu yapı erişilebilir değildir. Ne yazık ki birçok kamu binasında, okulda, hastanede ya da belediye yapısında bu tür göstermelik rampalar hâlâ yaygındır. Yani sorun sadece “var mı?” sorusuna değil, “nasıl var?” ve “gerçek kullanıcı bunu nasıl deneyimliyor?” sorularına da cevap aramayı gerektirir.
Tasarım Aşamasında Uzman ve Kullanıcı Katılımı Yok
Mimari projeler hazırlanırken, çoğu zaman erişilebilirlik bir detay olarak bırakılmakta, tasarımın özüne yedirilmemektedir. Engelli bireylerin ve erişilebilirlik uzmanlarının tasarım sürecine dahil edilmemesi, sonrasında yapılan düzeltmelerin hem maliyetini artırmakta hem de işlevselliği azaltmaktadır. “Sonradan eklenen rampa” anlayışı, zaten erişilebilirliğe ne kadar yüzeysel bakıldığının açık bir göstergesidir.
Denetim Mekanizmalarının Kâğıt Üstünde Kalması
İlgili mevzuatlar erişilebilirliği zorunlu kılmakta, çeşitli izin süreçlerine bu kriterleri entegre etmektedir. Ancak denetim süreçleri çoğu zaman ya etkisizdir ya da kâğıt üzerinde yürütülmektedir. Belediyelerde yapı kullanma izinleri verilirken erişilebilirlik kontrolü yüzeysel yapılmakta, hatta bazen “fotoğraf göndererek” prosedür tamamlanmaktadır. Oysa yerinde, kullanıcı deneyimine dayalı denetim mekanizmaları kurulmadan gerçek bir dönüşüm mümkün değildir.
“Yap-Boz” Modeli: Süreklilik Yerine Geçici Çözümler
Kamu yapılarında yapılan erişilebilirlik düzenlemeleri genellikle proje bazlı ve dönemsel olmakta, sürekliliği sağlayacak bir bakım-onarım kültürü oluşmamaktadır. Asansör çalışmaz, yönlendirme levhası düşer, tuvaletler temizlik malzemelerinin deposu haline getirilir, rampanın kenarına masa konur… Tüm bu durumlar, erişilebilirliğin sürdürülebilir bir sistem değil, geçici bir vitrin olarak ele alındığını gösterir.
Kapsayıcı Tasarım Kültürü Gelişmemiştir
Erişilebilirlik sadece engelli bireyler için değil; yaşlılar, çocuklar, geçici yaralanmalara sahip bireyler, bebek arabası kullanan ebeveynler gibi birçok grup için hayatı kolaylaştırır. Ancak Türkiye’de mimarlık ve şehir planlama anlayışı hâlâ “ortalama sağlıklı birey” üzerine kuruludur. Kapsayıcı tasarım ilkeleri mimarlık fakültelerinde yeterince öğretilmemekte, kamu ihalelerinde ise öncelik olarak görülmemektedir.
İyi Örnekler Var Ama Yaygınlaşmıyor
Türkiye’de bazı belediyeler, üniversiteler veya özel kurumlar, erişilebilirlik konusunda örnek yapılar ortaya koymaktadır. Ancak bu iyi uygulamalar genellikle izole kalmakta, başka kurumlara model olmamaktadır. Merkezi otoritelerin bu örnekleri görünür kılarak yaygınlaştırması, bir standart kültürü yaratması elzemdir.
Erişilebilir Mimari, Estetik ve İnsan Haklarının Buluştuğu Yerdir
Erişilebilirlik, bir bina inşa sürecinde göz ardı edilen bir detay değil, insan haklarına saygının somutlaştığı bir alandır. Bu yalnızca “engelliler için” değil; kentte herkesin eşit, bağımsız ve onurlu bir yaşam sürebilmesi için gereklidir. Kamu yöneticileri ve teknik uzmanlar, mimariyi yalnızca mühendislik ya da estetik bir mesele değil, etik ve toplumsal bir sorumluluk olarak da görmek zorundadır. Çünkü erişilebilirlik, kent hakkının ve insan onurunun ayrılmaz bir parçasıdır.
Yorumlar (0)
Yazarın Diğer Yazıları
Acı bir hikâyenin adıdır “Bulunmaz Hint Kumaşı”
27 Ağustos 2025 21:03
Kırılgan Yüreğin Sessiz Vedası
04 Ağustos 2025 21:03
Bir Vefa Kitabının Hikâyesi
24 Temmuz 2025 21:03
Erişilebilirlik: Bir Lütuf Değil, Haktır
09 Temmuz 2025 21:03
SARI ÖKÜZ’Ü VERDİĞİMİZ GÜN
26 Haziran 2025 21:03
KÜLLER ARASINDA KALAN ÇOCUKLAR
02 Haziran 2025 21:03
Zihinlerdeki Engeli Aşmak
14 Mayıs 2025 21:03
Gurur Duyuyorum
27 Nisan 2024 21:03
Seçimler Bir Hizmet Yarışı Olmalıdır
21 Mart 2024 21:03
8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü
08 Mart 2024 21:03
Kelebek Düşleri
26 Şubat 2024 21:03
Enkazlar Altında Geleceğe Umutla Yürümek
08 Şubat 2024 21:03
SÖZÜN ÖZÜ
02 Ocak 2024 21:03
Vefa örneği gösteren Gürkan’a teşekkürler
21 Kasım 2023 21:03
Atasözleri ve Deyimlerimizde Engelliler – 3 –
16 Kasım 2023 21:03
Atasözleri ve Deyimlerimizde Engelliler – 2 –
08 Kasım 2023 21:03
Atasözleri ve Deyimlerimizde Engelliler – 1 –
01 Kasım 2023 21:03
Engellilere verilen değerin göstergesi
25 Eylul 2023 21:03
İnsan kendini bulduğu kalbe bağlanır…
14 Ağustos 2023 21:03
Yapılması gerekenler çok ama çok basit…
22 Temmuz 2023 21:03
Doğal Afetlerde En Çok Mağdur Olanlar
04 Mayıs 2023 21:03
Depremin ardından düşündürücü gelen rakamlar
10 Nisan 2023 21:03
Hak kaybı olmayacak mı denilmişti?
03 Nisan 2023 21:03
Her kitaplık bir hapishaneyi kapatır.
09 Ocak 2023 21:03
Unutmayın ki sizler sorumlusunuz
03 Aralık 2022 21:03
İyi ki bu fani dünyadan Yücel Ablamız gelip geçmiş
08 Kasım 2022 21:03
EXPO 2028 Kapsamında Erişilebilirlik
05 Ekim 2022 21:03
Gelen gitti, ömür bitti, sorunlar ise bitmedi…
01 Eylul 2022 21:03
Engelsiz bir Türkiye hayal mi oluyor?
05 Ağustos 2022 21:03
Vefa sadece İstanbul’da bir semt adı değildir
16 Temmuz 2022 21:03
ENGELLİLER KANUNU, OLDU ÖTELEMENİN YOLU!
07 Temmuz 2022 21:03
Gidenlerin Ardından Teşekkür Sağanağı
04 Temmuz 2022 21:03
Bakışlarımızla son kez sessizce vedalaştık
23 Haziran 2022 21:03
İki Yıl Aradan Sonra Gerçekleşen Kitap Fuarı
25 Mayıs 2022 21:03
Hemdert, Hemdem Olanların Kitabı 'Can'ım Tenimden Ayrıldı'
26 Nisan 2022 21:03
Her Şey Engelsiz Bir Malatya İçin
10 Nisan 2022 21:03
Kızlarınızı ve oğullarınızı iyi yetiştirin
08 Mart 2022 21:03
Bir türlü erişilemeyen Erişilebilirlik
17 Şubat 2022 21:03
Rakamlarda Büyük Güç de Zayıf Topluluk
11 Ocak 2022 21:03
Bu bir suç duyurusu yazısıdır!
20 Aralık 2021 21:03
Ayrımcılığa Karşı Çıkılan Günde Yaşatılan Ayrımcılık
14 Aralık 2021 21:03
Caklar, Cekler ve Cuklar Faslı
03 Aralık 2021 21:03
İyilik yapmak isterlerken kötülük yapıyorlar
09 Kasım 2021 21:03
'İçimde koparken toz duman, dışımda her şey süt liman
'
05 Ekim 2021 21:03
Kaldırımlar işgal altında!
24 Eylul 2021 21:03
Bir insan lokantaya neden gider?
10 Eylul 2021 21:03
İşgüzar Görevlilerin Yaptıkları Hatalar
28 Ağustos 2021 21:03
Belge tamam, peki ya ceza
21 Haziran 2021 21:03
112 Çalışanları Ne Yapıyor?
10 Haziran 2021 21:03
Orkestrada Es Geçilen Erişilebilirlik Enstrümanı
31 Mayıs 2021 21:03
Canım tenimden ayrıldı
21 Mayıs 2021 21:03
Konu engelliler olunca, üç maymunu oynamaya devam!
22 Nisan 2021 21:03
Makam mı insanı yüceltir, insan mı makamı yüceltir?
05 Nisan 2021 21:03
İki Ülke, Bir Konu ve Aradaki Fark
24 Mart 2021 21:03
Çözüm getirmek Gürkana kısmet olacak mı?
08 Mart 2021 21:03
Biz üç kişiydik, Bedirhan Nazlıcan ve ben
16 Şubat 2021 21:03
'Bu ayıp kimindir?'
04 Şubat 2021 21:03
Bu da Benim Kırmızı Çizgim
21 Ocak 2021 21:03
SMAlı çocukların kaderi sosyal devletin elinde
18 Aralık 2020 21:03
'Erişilebilirlik Yılı'nda yanıtsız kalan erişilebilirlik soruları
03 Aralık 2020 21:03
Talebiniz ilgili müdürlüğe iletilmiştir.
24 Kasım 2020 21:03
Timsah gözyaşları dökmenin kimseye faydası yoktur
06 Kasım 2020 21:03
Engelliler adıyla resmen sömürülüyorsunuz!
26 Ekim 2020 21:03
Perşembenin gelişi çarşambadan bellidir
10 Ekim 2020 21:03
ÖSYMnin fendi EKPSSyi yendi
17 Eylul 2020 21:03
Kural tanımaz toplum olmuşuz
21 Temmuz 2020 21:03
BASINA VE KAMUOYUNA
18 Temmuz 2020 21:03
Vuslata ermemiz mahşere mi kalacak?
07 Temmuz 2020 21:03
Sözlerinizde sevginiz gibi sahte ve yalan!
23 Haziran 2020 21:03
Sevgi bir toplumu koruyan en güçlü kalkandır
12 Haziran 2020 21:03
Sahi, elinize ne geçti?
04 Haziran 2020 21:03
Engelli insanları kim koruyacak?
28 Mayıs 2020 21:03
Gökkuşağı renklerinden birini daha yitirdik
13 Mayıs 2020 21:03
Ben bunun olacağına inanıyorum
01 Mayıs 2020 21:03
Engelli kişiler, kendilerini terk edilmiş hissediyor.
21 Nisan 2020 21:03
Çok geç kalınmış olunabilir!
10 Nisan 2020 21:03
CORONADAN ONCE (CO), CORONADAN SONRA (CS)
01 Nisan 2020 21:03
Malatyada engelli mücadelesinin bittiği tarih
21 Mart 2020 21:03
Sana ne arkadaş, size ne arkadaş?
10 Mart 2020 21:03
Sana ne arkadaş, size ne arkadaş?
10 Mart 2020 21:03
Çözümün yolu yasaları uygulamaktan geçer!
24 Şubat 2020 21:03
Acil Eylem Planlarında Engellilere Yer Yok
14 Şubat 2020 21:03
Acil Eylem Planlarında Engellilere Yer Yok
14 Şubat 2020 21:03
Görülmeyen, duyulmayan engellilerin sessiz çığlıkları
05 Şubat 2020 21:03
CİMER: Malatya'da Erişilebilirlik Belgesi alan bina yok
16 Ocak 2020 21:03