Bu gün günlerden 24 Nisan 2022 Pazar . Hava aydınlık ve pırıl pırıl ışıldayan bir güneş var. Tabiat ana bizleri çağırıyordu adeta. Bu çağrıya kulak vererek tarihi ve kültürel gezilerde bana yol arkadaşlığı yapan Kültür Bakanlığından emekli şube müdürü ve Öğretmen Adil Aktaş arkadaşımı aradım. Birlikte Yaka köyü, Hatunsuyu ve Alişar güzergahını takip ederek dondan etkilenmiş, kayısı bahçelerinin yeşilin her tonu ile bezenmiş güzelliklerinin içerisinden geçerek Battalgazi ilçemizin Demiryolu menfezine ulaştık.
Adil Aktaş, Mühendis Uğur, Fikri Demirtaş
Gördüğüm manzara; karayolu trafiğinin kesilmiş olduğuydu ve Demiryolu menfezinde çalışmaların yapıldığıydı. Araçtan inerek ( daha önce Malatya Sonsöz gazetesinde ve sosyal medyamda dikkat çektiğim üzre) yapımında tarihi değeri olan Selçuklu Kırklar mezarlığı taşları, Osmanlı dönemi ve Ermenilere ait yazılı mezar taşlarının kullanıldığı demiryolu menfezinde yeni çalışmaların yapıldığını gözlemledim. Projede görevli inşaat mühendisi Uğur bey yapılan çalışmalarla ilgili bizlere bilgi verdi.
Mezar Taşı
Malatya- Diyarbakır Hattı Hatunsuyu, Eskimalatya(Battalgazi)Çok plakalı Koruge Demiryolu Menfezlerinin yapılması için 11- 15 mayıs tarihleri arasında ulaşıma kapanacağı ve taşların söküleceği konusunda bizi bilgilendirdi. Halihazırda tek olan menfezin ulaşımda sıkıntılar yarattığını ve menfezin devamında Malatya'mızın güzide eğitim kurumlarından birisi olan Turgut Özal Üniversitesi ve güzergah üzerinde bulunan yerleşim yerlerinde ulaşımın rahatlatılması amacıyla eski menfezin yıkılarak yeniden iki menfez halinde gidiş geliş olarak yapılacağını ifade etti.
Ben de menfezin yapımında kullanılan taşların tarihi ve kültürel bir değeri olduğunu, sökülerek tahrip edilmemesini ve gelişi güzel atılmamasını söyledim. Bu konuda Malatya İl Kültür Müdürlüğü başta olmak üzere Malatya Büyükşehir Belediyesi ve diğer sorumlu tüm birimleri haberdar edeceğimi belirttim. Bana göre tarihsel ve kültürel öneme haiz bu taşların ; Malatya'da bulunan ve taşların ait olduğu asıl yer olan Ermeni mezarlığına götürülerek sahipleri ile buluşturulması hususunda gereğinin yapılması doğru bir eylem olacaktır.
1.Dünya Savaşı, milyonlarca askerin ve sivilin ölümüne yol açtı. Savaşta yaklaşık on milyon asker öldü. Ayrıca milyonlarca sivil de acı çekti. Birçoğu açlık, hastalık, toplu göçler, sürgünler nedeniyle vatanından ayrıldı, öldü...Bu kadim topraklarda, Anadolu coğrafyasında binlerce yıl Türklerle, Kürtlerle birlikte yaşayan ne güzel Müslüman, Hristiyan, Yahudi halklar vardı. Ermeni- Süryani, Keldani, Ezidi, Rumlar ve daha niceleri. Şimdi yok denecek kadar azlar. Onların tarihlerine ve kültürlerine sahip çıkmak biz duyarlı insanların yükümlülüğü olmalıdır.
Battalgazi ilçesi demiryolu köprüsü (menfezi) Malatya’ya 12 Km uzaklıktadır. Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’yu, bağlayan Malatya- Elazığ demiryolu yönünde yer almaktadır.1930’lı yıllarda inşa edilen bu tarihi köprünün inşaatında kullanılan kesme taş, devşirme malzemeden yuvarlak kemerli tek gözlü yapılmıştır.
Çektiğim fotoğraflarda görüldüğü gibi bu menfezin yapımında aşağı şehirdeki Selçuklu kırklar mezarlığı, Ermeni mezarlıkları ve kiliselerin harabelerinden devşirme taşlar temin edilmiş ve o taşlarla inşa edilmiştir. Ermenice yazılı, motifli kesme taşlar yüz yıllara tanıklık etmekte. Hiç şüphe götürmeksizin her şey ayan beyan ortada…Mezarlıklar; tarihin akışı içerisinde insan yerleşimlerini, dini ve kültürel gelenekleri göstermesi açısından çok önemli kültür varlığı olarak kabul edilmektedir. Malatya binlerce yıldır kesintisiz bir şekilde yerleşimlere sahne olmuş ve bu yerleşimlere ait mezarlıkların da bir kısmı günümüze kadar varlığını koruyabilmiştir.
Anadolu’da Türklere, Ermenilere, Rumlara, Süryanilere, nice medeniyetlere ait dini ve sivil mimari eserlerden, mezarlıklar, camiler, köprüler, çeşmeler ve resmi dairelerin ve evlerin yapımında, hatta bahçe duvarlarının yapımında bu devşirme taşların kullanıldığı bilinmektedir. Sağlam olan bazı kiliseler müze veya cami olarak kullanılmaktadır. Her yerde olduğu gibi bizde de yapanlar olduğu gibi var yıkanlar da var. Başka devletlerde olduğu gibi, Türkiye’de faili meçhul uygarlık eserleri ve yok edilen uygarlık eserleri de vardır. Dünya çapında uygarlık eserlerine sahip olduğumuz hepimizce malumdur.
Uygarlık, sadece bir milletin değil, tarih çağlarında yaşamış tüm insanlığın ortak birikimidir.
Fotoğraf Galerisi: Battalgazi Hatunsuyu Menfezi -28 Nisan 2022
İnönü Mahallesi, Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yanı, Gazeteciler Basın Konteynır Merkezi YEŞİLYURT/MALATYA